Αμαμηλίδα: Το γιατρικό των ιθαγενών της Β. Αμερικής

Η αμαμηλίδα ή αμαμελίδα (witch hazel) είναι ένας όμορφος φυλλοβόλος θάμνος (ή δέντρο, αφού μπορεί να φτάσει σε ύψος και τα 8 μ.) με πανέμορφα και ιδιαίτερα λουλούδια. Είναι ενδημικό φυτό κυρίως της Β. Αμερικής, όπου το ονομάζουν και «winterbloom», προφανώς γιατί ανθίζει το χειμώνα. Η ονομασία του γένους «Αμαμηλίς ή Αμαμελίς» (που σημαίνει «ταυτόχρονα με τον καρπό»), αναφέρεται στην συνύπαρξη των λουλουδιών με τους ώριμους καρπούς της προηγούμενης περιόδου.

Η ονομασία «witch hazel», που έχει επικρατήσει κυρίως στην Β. Αμερική αλλά και παγκοσμίως (και προέρχεται από τις μεσαιωνικές αγγλικές λέξεις «wich» ή «wice» που σημαίνει «εύκαμπτος») οφείλεται στους πρώτους Ευρωπαίους αποίκους της Β. Αμερικής, οι οποίοι, όταν είδαν το φυτό της αμαμηλίδας, το παρομοίασαν με το πολύ γνωστό στον ευρωπαϊκό χώρο φυτό Ulmus glabra (τη γνωστή μας φτελιά), η οποία τους ήταν ήδη γνωστή με το όνομα «witch hazel».

Ανήκει στην οικογένεια των Αμαμηλιδών (Hamamelidaceae) και μας είναι γνωστές πολλές ποικιλίες: οι Hamamelis ovalis, Hamamelis virginiana και Hamamelis vernalis που προέρχονται από τη Β. Αμερική, η Hamamelis japonica από την Ιαπωνία και η Hamamelis mollis από την Κίνα.

Το γνωστότερο είδος, και αυτό που κυρίως χρησιμοποιείται για θεραπευτικούς λόγους, είναι η Hamamelis virginiana που έχει κίτρινα λουλούδια και ανθίζει Σεπτέμβριο-Νοέμβριο (ενώ οι άλλες ποικιλίες έχουν πορτοκαλί ή κόκκινα λουλούδια και ανθίζουν Ιανουάριο-Μάρτιο).

Δραστικά συστατικά και ιδιότητες…

Η αμαμηλίδα έχει πολλά θεραπευτικά δραστικά συστατικά (στα φύλλα και στο φλοιό των νεαρών κλαδιών) και γι’ αυτό οι ιθαγενείς της Β. Αμερικής τη χρησιμοποιούν εδώ και αιώνες ως φάρμακο για πληγές, έλκη, φλεγμονές και αιμορραγίες. Από αυτούς, μέσω των Ευρωπαίων αποίκων της ηπείρου, έγινε γνωστή η θεραπευτική δράση της σε όλο τον κόσμο.

Τα φύλλα και ο φλοιός του φυτού περιέχουν ένα είδος ταννίνων, την αμαμηλιτανίνη, γαλλικό οξύ, κατεχίνες, πτητικά έλαια, ρητίνες, φλαβονοειδή (καμφερόλη και κερσετίνη), σαπωνίνες, χολίνη κ.ά.

Χάρη σε αυτά τα δραστικά συστατικά η αμαμηλίδα αποκτά αντιοξειδωτικές, αντιφλεγμονώδεις, αντισηπτικές, αντιβακτηριακές, στυπτικές, αιμοστατικές και αποσυμφορητικές ιδιότητες.

Πώς τη χρησιμοποιούμε…

Τα βοτανικά σκευάσματα αμαμηλίδας, κυρίως αφέψημα, έγχυμα, βάμμα και hydrosol (απόσταγμα αμαμηλίδας γνωστό επίσης ως «witch hazel») χρησιμοποιούνται κυρίως εξωτερικά, με τη μορφή καταπλάσματος, κομπρέσας ή ως δραστικό συστατικό σκευασμάτων όπως αλοιφές, κρέμες, λοσιόν, σαπούνια κλπ.

• Η πιο γνωστή και διαδεδομένη χρήση της είναι σε φυτικά σκευάσματα για την αντιμετώπιση αιμορροΐδων, κιρσών και φλεβίτιδας, αλλά και γενικότερα σε περιπτώσεις αιμορραγίας. Λέγεται ότι λίγα φύλλα αμαμηλίδας μέσα στη μύτη σταματά τη ρινορραγία.
• Επίσης χρησιμοποιείται σε τσιμπήματα εντόμων, εγκαύματα, πληγές, έλκη, εκδορές και μώλωπες.
• Πλύσεις των ματιών με αραιό αφέψημα αμαμηλίδας βοηθά στην αντιμετώπιση οφθαλμικών ερεθισμών και μολύνσεων, και σε περιπτώσεις επιπεφυκίτιδας.
• Σε στοματικά διαλύματα ή γαργάρες αμαμηλίδας βοηθούν στην αντιμετώπιση φλεγμονών των ούλων και γενικότερα της στοματικής κοιλότητας.
• Είναι πολύ αποτελεσματική στην αντιμετώπιση και ανακούφιση δερματικών φλεγμονών και ερεθισμών, και γι’ αυτό χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις δοθιήνων, εκζέματος, δερματίτιδας, ψωρίασης και ακμής.
• Επιπλέον, μειώνει το πρήξιμο και τους μαύρους κύκλους στην περιοχή των ματιών, καθώς και τους διεσταλμένους πόρους του δέρματος, ενώ δρα ενάντια στη φωτογήρανση και το σχηματισμό ρυτίδων.

Η εσωτερική λήψη αμαμηλίδας, σύμφωνα με παραδοσιακούς βοτανοθεραπευτές και ομοιοπαθητικούς γιατρούς, αντιμετωπίζει περιπτώσεις διάρροιας, δυσεντερίας, αιμορραγίες του πεπτικού συστήματος, υπερβολική εμμηνόρροια, μητρορραγία και πρωκτορραγία, αλλά και κάποιες μορφές καρκίνου (όπως του παχέος εντέρου).

Προφυλάξεις…

Η εξωτερική χρήση της δεν φαίνεται να δημιουργεί προβλήματα. Φυσικά σε περίπτωση αλλεργίας, εγκυμοσύνης και θηλασμού καλό είναι να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί, όπως και με όλα τα βότανα και τα βοτανικά σκευάσματα.

Η εσωτερική χρήση της πρέπει να αποφεύγεται χωρίς τη συμβουλή και επίβλεψη ενός ειδικευμένου γιατρού ή θεραπευτή.

Πώς την καλλιεργούμε…

Τη συναντάμε συχνά και στην Ελλάδα, ιδιαίτερα τα είδη Hamamelis virginiana και Hamamelis japonica. Είναι πολύ όμορφο φυτό καθώς τα περίεργα λουλούδια της, που ανθίζουν μέσα στο χειμώνα, αναδύουν ένα ευχάριστο άρωμα και χαρίζουν ομορφιά στον φθινοπωρινό και χειμωνιάτικο κήπο. Αλλά και τα φύλλα της χαρίζουν ένα όμορφο θέαμα, καθώς στην αρχή είναι κοκκινωπά, ενώ στη συνέχεια πρασινίζουν, ως το φθινόπωρο που γίνονται πορτοκαλοκίτρινα πριν πέσουν.

Ίσως είναι λίγο δύσκολο να βρούμε ένα φυτό αμαμηλίδας για τον κήπο μας. Παρ’όλα αυτά αν βρούμε σπόρους (από τον καρπό) ή δενδρύλλιο αμαμηλίδας ας έχουμε υπόψη μας ότι:

Είναι ανθεκτική σε χαμηλές θερμοκρασίες και στη μόλυνση της ατμόσφαιρας, γι’ αυτό και ευδοκιμεί και μέσα σε αστικές περιοχές. Παρ’ όλα αυτά, αγαπά τον ήλιο και την υγρασία. Ευδοκιμεί εύκολα σε όλα τα εδάφη, αλλά κυρίως στα όξινα. Αν και είναι ανθεκτική σε ασθένειες, κατά διαστήματα χρειάζεται κλάδεμα για να αφαιρέσουμε τυχόν άρρωστα, νεκρά ή κατεστραμμένα κλαδιά, αλλά και για να της δώσουμε ωραίο σχήμα. 

Μην ξεχάσεις να κάνεις Like στη σελίδα μας στο Facebook!